Msza Święta

Treść

Msza Święta składa się z dwóch części: z Liturgii Słowa i Liturgii Eucharystycznej ściśle ze sobą połączonych, tworzących razem jeden akt kultu. Pozostałe obrzędy rozpoczynają i kończą liturgię mszalną. Poszczególne części Mszy Świętej obejmują różne elementy: modlitwy, czytania, pozdrowienia, aklamacje, obrzędy, znaki i procesje. W pewnych momentach Mszy zachowujemy święte milczenie.

OBRZĘDY WSTĘPNE

1. Procesja wejścia - Introit

Na czele procesji idą ministranci z kadzielnicą, krzyżem i zapalonymi świecami, za nimi idą pozostali ministranci (akolici), lektor z Księgą Ewangelii i na końcu celebrans. Tak ukształtowana procesja ma swoją symbolikę: krzyż jest znakiem przychodzącego Chrystusa, księga Ewangelii zawiera Jego słowo, kapłan jest Jego "ręką", płonące świece mówią o Nim jako Światłości, a kadzielnica zachęca do wielbienia Go.

2. Pozdrowienie ołtarza

Pozdrowienie ołtarza dokonuje się przez trzy akty czci: przez pokłon, przez ucałowanie i przez okadzenie. Okadzenie stosuje się zwykle przy liturgii uroczystej. Po oddaniu czci ołtarzowi, kapłan udaje się na miejsce przewodniczenia, które powinno być tak usytuowane, aby wszyscy zebrani mogli dobrze widzieć i słyszeć kapłana.

3. Znak krzyża i pozdrowienie ludu

Znak krzyża i pozdrowienie ludu następują, gdy skończy się śpiew na wejście. Wtedy kapłan i całe zgromadzenie czynią znak krzyża. Następnie kapłan przez pozdrowienie oznajmia wspólnocie obecność Pana. Kapłan wraz z całym zgromadzeniem, przez wspólny znak krzyża wyznają, że zbawienia oczekują od krzyża Chrystusowego. Tym znakiem wiary rozpoczyna się każdą czynność liturgiczną, lecz na początku Mszy Świętej ma on specjalną wymowę, bo jest Ofiarą krzyża. Zgodnie ze starym zwyczajem, według którego osoba wyżej postawiona w hierarchii społecznej pozdrawia pierwsza, kapłan pozdrawia wiernych, posługując się jedną z formuł zamieszczonych w tym celu w Mszale Rzymskim. Każda z tych formuł oznajmia zebranej wspólnocie obecność Pana, który poucza, uświęca i zbawia. Kapłan życzy tej obecności wszystkim zebranym. Wszystkie formuły są modlitwą, życzeniem i błogosławieństwem. Bóg Ojciec przez Chrystusa, w Duchu Świętym obdarza uczestników liturgii swoją odwieczną miłością, łaskawością, jednością, radością i pokojem.

W mszale czytamy: "Kapłan zwrócony do ludu, rozkłada ręce i pozdrawia go". Trzeba, aby gest ten, podobnie jak wszystkie gesty liturgiczne, był tak starannie wyćwiczony, aby był wymowny i odczuwany jako gest powitania. Aby był estetyczny czyli pozbawiony przesady. Lud bowiem przyzwyczajony jest do oglądania wzorowych gestów w teatrach, kinach i telewizji. Przez pozdrowienie kapłana i odpowiedź ludu ujawnia się misterium zgromadzonego Kościoła. Zgromadzenie liturgiczne jest cząstką Kościoła powszechnego. Obecny jest w nim Zbawiciel, który uświęca zebranych, a Ojciec niebieski otrzymuje doskonałą chwałę.

4. Wprowadzenie do liturgii dnia

O ile się je stosuje, to następuje ono po "pozdrowieniu ludu", wtedy kapłan może w bardzo krótkich słowach wprowadzić wiernych do Mszy Świętej danego dnia.

5. Akt pokuty

a) spowiedź powszechna
b) dialog
c) tropy
d) aspersja - pokropienie wodą święconą

Akt pokutny ma na celu uświadomienie sobie swojej grzeszności, obudzenie szczerego żalu za grzechy, aby godnie przyjąć słowo Boże, owocnie brać udział we Mszy Świętej i otrzymać obfitsze łaski. Kapłan wypowiada wezwanie: "Uznajmy przed Bogiem, że jesteśmy grzeszni, abyśmy mogli z czystym sercem złożyć Najświętszą Ofiarę", po którym następuje chwila ciszy, aby każdy mógł uświadomić sobie swoją grzeszność. (W mszale z 1986 r. jest kilka wezwań do wyboru). Potem wszyscy odmawiają spowiedź powszechną: "Spowiadam się Bogu wszechmogącemu..." W miejsce spowiedzi powszechnej można użyć innych formuł aktu pokutnego, umieszczonych w mszale.

Niedzielne pokropienie jest obrzędem przypominającym chrzest i jego skutki. Jest nową kompozycją liturgiczną zastępującą akt pokutny. Poświęcenie wody i pokropienie wiernych ma miejsce po powitaniu ludu. Jego znaczenie wyraża modlitwa na poświęcenie wody: "Wszechmogący, wieczny Boże, Ty chcesz, aby przez wodę, która podtrzymuje życie i służy do oczyszczania, również nasze dusze zostały oczyszczone i otrzymały zadatek życia wiecznego. Prosimy Cię pobłogosław tę wodę, którą będziemy pokropieni w dniu Twoim, Panie. Odnów w nas źródło swojej łaski i broń od wszelkiego zła nasze dusze i ciała, abyśmy mogli zbliżyć się do Ciebie z czystym sercem i otrzymać Twoje zbawienie".

6. Kyrie - "Panie zmiłuj się"

Kościół "Kyrie, eleison" wprowadził do swojej liturgii w takim znaczeniu, w jakim stosował je Paweł Apostoł w swoich listach, kierując je do Chrystusa jako Pana i Boga. Aklamacja ta następuje po akcie pokuty, chyba że była ona już zawarta w samym akcie pokuty. Ponieważ jest to śpiew, w którym wierni wzywają Pana i błagają Go o miłosierdzie, wykonują go zwykle wszyscy, to znaczy bierze w nim udział lud oraz chór czy kantor. Zwykle każdą aklamację mówi się lub śpiewa dwa razy. Jednakże ze względu na charakter języka, kompozycji muzycznej czy innej okoliczności nie wyklucza się większej liczby wezwań czy wstawek w postaci krótkiego «tropu».

7. Gloria - "Chwała na wysokości Bogu"

Jest to starożytny hymn wielbiący Boga, który podkreśla uroczysty charakter liturgii. Należy on do licznych hymnów układanych i śpiewanych w pierwotnym Kościele, na wzór psalmów. Podczas gdy pierwsza zwrotka stoi pod wpływem śpiewu anielskiego (Łk 2,14) i zawiera uwielbienie Trójjedynego Boga, to druga zwrotka jest uduchowionym hymnem na cześć Chrystusa, gdzie w części końcowej: Tylko Tyś jest święty, tylko Tyś jest Panem, tylko Tyś Najwyższy, jest przeciwstawieniem się ówczesnemu kultowi cesarza. Hymn śpiewa się lub odmawia w niedziele, z wyjątkiem Adwentu i Wielkiego Postu,w uroczystości i święta oraz podczas obchodów mających bardziej uroczysty charakter.

8. Kolekta - Oratio

We Mszy Świętej jest to pierwsza modlitwa kapłana, jako przewodniczącego. Nazwą "oratio" Rzymianie określali przemówienie. Kościół wyraz ten zastosował do uroczystego przemówienia, jakie kapłan kieruje do Boga Ojca w imieniu zebranego ludu. Wprowadzenie Ogólne do Mszału Rzymskiego mówi: "Kapłan wzywa lud do modlitwy; wszyscy razem z kapłanem trwają przez chwilę w milczeniu, aby uświadomić sobie, że stoją w obecności Boga i by w modlitwie osobistej wypowiedzieć swoje prośby. Po czym kapłan odmawia modlitwę, która zwykle nazywa się «kolektą». Wyraża się przez nią charakter obchodu liturgicznego i za pośrednictwem słów kapłana zanosi się prośby do Boga przez Chrystusa w Duchu Świętym. Lud, łącząc się z prośbą i wyrażając na nią zgodę, przez aklamację «Amen» sprawia, że staje się ona jego modlitwą. W Mszy Świętej odmawia się tylko jedną kolektę, dotyczy to również modlitwy nad darami i modlitwy po Komunii".

LITURGIA SŁOWA

1. Czytania biblijne

Nie ma liturgii, w której Bóg nic miałby słowa, którym zwołuje lud, jednoczy go, umacnia, oczyszcza i pozwala żyć. Jak ważna jest rola słowa Bożego w liturgii i w życiu chrześcijańskim, zwięźle podają następujące słowa: "W czytaniach, Bóg przemawia do swego ludu, objawia mu tajemnicę odkupienia i zbawienia, i podaje mu pokarm duchowy, a sam Chrystus poprzez swoje słowo obecny jest pośród wiernych".
Lektorem czytań biblijnych, według prastarej tradycji i zasad podziału funkcji, nie powinien być celebrans lecz ktoś z usługujących. Lektor taki nie może jednak być przypadkowy, ale dojrzały do poprawnego czytania i dobrze przygotowany. Gdy czyta lektor, wtedy widać, że także celebrans jest słuchaczem słowa Bożego. Zaraz po czytaniu lektor mówi "Oto słowo Boże" (Verbum Domini), na co zgromadzony lud odpowiada "Chwała tobie Panie" (Deo gratias). W dni powszednie stosuje się jedno czytanie, w niedziele i uroczystości - dwa.

2. Śpiewy responsoryjne

a) Psalm
b) Sekwencja - śpiew na uroczystość Zesłania Ducha Świętego, oraz Zmartwychwstanie
c) Aklamacja Alleluja, bądź Chwała Tobie (w okresie Wielkiego Postu) - werset przed Alleluja zawiera główną myśl Ewangelii

Śpiewy między czytaniami składają się przede wszystkim z psalmów. Psalm najczęściej śpiewa kantor lub schola. Refren natomiast powtarzają wszyscy obecni. Tekst pierwszego czytania biblijnego i psalm po nim następujący z refrenem tak są ułożone, że tworzą jedną całość treściową. W Lekcjonarzu każde pierwsze czytanie mszalne ma swój psalm responsoryjny. Jest on modlitwą refleksyjną nad przeczytanym tekstem. Śpiew między czytaniami bierze się zasadniczo z Lekcjonarza. Dla ułatwienia wiernym włączanie się w śpiew refrenu, są teksty refrenu okresowe, które łatwo można zapamiętać i śpiewać w ciągu danego okresu.

Przed Alleluja śpiewa się sekwencje. W odnowionej liturgii obowiązują tylko dwie sekwencje: "Victimae paschali laudes", i "Veni Sancte Spiritus". Sekwencja wielkanocną: "Victimae paschali laudes", napisał zakonnik Wipo z Burgundii (XI w.), w St. Gallen. Przez swoją dramatyczną formę, wraz z opisami ewangelicznymi zmartwychwstania Pańskiego, dała początek dramatom liturgicznym, począwszy od "Nawiedzenia grobu Pańskiego", a w dalszej konsekwencji początek nowożytnemu teatrowi. Drugą sekwencją w nowym mszale jest "Veni Sancte Spiritus", na Zielone Świątki. Przypisywana różnym autorom, pochodzi od Stefana Langtona (XIII w.), arcybiskupa Canterbury. Jest wołaniem "w górę" o ożywczą siłę, pochodzącą od Ducha Świętego.

Przed Ewangelią śpiewa się werset wprowadzający w jej treść. Werset ten obramowany jest radosnym "Alleluja", w Wielkim Poście aklamacja jest zastąpiona słowami: "Chwała Tobie, słowo Boże" lub "Chwała Tobie, Królu wieków". Śpiew ten rozpoczynają wszyscy, albo schola, ewentualnie kantor. Gdy psalmu się nie śpiewa, wtedy należy go odrecytować. Natomiast aklamację przed Ewangelią należy zawsze śpiewać, gdyby się jej nie śpiewało, to można ją opuścić.

3. Ewangelia

Ewangelia czytana jest od dawna w specjalnej oprawie obrzędowej: od IV wieku zarezerwowana jest dla diakona lub kapłana; od IX wieku diakon przed jej czytaniem otrzymuje specjalne błogosławieństwo; kapłan natomiast odmawia modlitwę przygotowawczą; księgę Ewangelii zanosi się do ambony procesjonalnie z zapalonymi świecami i kadzielnicą (od V-VII w.). Diakon względnie kapłan rozpoczyna czytanie Ewangelii od znaku krzyża kreślonego na księdze i na sobie, następnie okadza księgę przed czytaniem; wierni recytują lub śpiewają aklamację: "Chwała Tobie Panie" na początku, i "Chwała Tobie Chryste" po czytaniu. Podczas gdy innych czytań biblijnych słucha się w pozycji siedzącej, to w czasie czytania Ewangelii tradycja każe stać. Postawa stojąca oznacza szacunek dla Ewangelii oraz gotowość do kierowania się wżyciu jej zasadami; po czytaniu Ewangelii diakon lub kapłan mówi po cichu: "Niech słowa Ewangelii zgładzą nasze grzechy".

4. Homilia

Homilia jako wyjaśnienie do tekstów świętych, należy do liturgii słowa. Homilie należy wygłaszać podczas wszystkich Mszy Świętych, celebrowanych z udziałem wiernych w niedziele i święta nakazane. Także nie opuszcza się jej w Mszach Świętych konwentualnych, śpiewanych i pontyfikalnych. W dniach zaś nieświątecznych zaleca się głoszenie homilii, szczególnie w niektóre dni Adwentu i Wielkiego Postu, jak również przy innych okazjach, z racji których wierni liczniej przybywają do kościoła. Przez nazwę homilii należy rozumieć wyjaśnienie tekstu świętego albo jakiś pogląd na czytanie Pisma Świętego, albo jakiś inny tekst wyjęty z części stałych czy zmiennych Mszy Świętej danego dnia, mający na względzie albo tajemnicę, o której się odprawia, albo specjalną korzyść słuchających. Jeśli daje się pierwszeństwo kazaniom tematycznym wygłaszanym w czasie Mszy Świętej w pewne okresy roku, to jednak należy zachować harmonię przynajmniej ze szczególnymi okresami i świętami roku liturgicznego, czyli z tajemnicą odkupienia. Homilia bowiem jest częścią liturgii danego dnia.

5. Wyznanie wiary - Credo

Pierwotnie stosowane one było przy obrzędach sakramentu chrztu. Każdy kandydat do tego sakramentu musiał je opanować na pamięć i odrecytować indywidualnie (stąd liczba pojedyncza: "Wierzę..."). Wyznanie wiary we Mszy Świętej dokumentuje wewnętrzny związek chrztu z Eucharystią. Jest przypomnieniem przyjętego sakramentu chrztu i równocześnie jego odnowieniem. Wyznanie wiary, zmierza ku temu, by lud wyraził zgodę i dał odpowiedź na słowo Boże, które usłyszał w czytaniach i za pośrednictwem homilii, oraz by uświadomił sobie zasadnicze prawdy wiary, zanim rozpocznie sprawowanie Eucharystii. Wyznanie wiary powinien odmawiać kapłan wspólnie z ludem w niedziele i uroczystości; można je odmawiać także podczas obchodów mających szczególny i bardziej uroczysty charakter.

Credo mszalne nosi nazwę Symbolu nicejsko-konstantynopolitańskiego, ponieważ zawiera sformułowania ustalone na Soborze w Nicei (325 r.) i ponownie zatwierdzone na Soborze w Konstantynopolu (381 r.). Podczas Mszy dla dzieci można odmawiać Skład Apostolski.

6. Modlitwa powszechna

Modlitwa ta kończy liturgię słowa Bożego. Modlitwa powszechna każe wyjść z kręgu własnych próśb i włączyć się w modlitwę błagalną całego ludu. Przyczynia się ona, między innymi, do pogłębienia świadomości o wspólnotowym czyli społecznym charakterze liturgii. Gdy lud zanosi do Boga błagania za wszystkich ludzi, wtedy wypełnia funkcję swojego kapłaństwa powszechnego. Od chwili przyjęcia chrztu świętego, człowiek bowiem należy do ludu kapłańskiego. Stąd też wypada, aby ta modlitwa była z zasady w Mszach z ludem, by zanoszono wtedy błagania za Kościół święty, za tych, którzy nami rządzą, za tych, którzy są w różnych potrzebach, za wszystkich ludzi i za zbawienie całego świata.

Do kapłana przewodniczącego liturgii należy kierowanie modlitwą powszechną. On rozpoczyna ją wezwaniem wszystkich obecnych do wspólnego błagania i po skończonych wezwaniach odmawia modlitwę końcową. Poszczególne wezwania błagalne należą do diakona lub kantora, względnie do kogoś. Całe zgromadzenie liturgiczne wyraża swoje błaganie wspólną aklamacją: "Wysłuchaj nas, Panie".

LITURGIA EUCHARYSTYCZNA

W modlitwie tej liturgia ofiary osiąga swój szczyt. Jest ona centralną i kulminacyjną częścią całej akcji liturgicznej. Główną ideą Modlitw Eucharystycznych jest dziękczynienie za zbawcze dzieła Boże dokonane w historii, a zarazem wielbienie Ojca niebieskiego przez Chrystusa, w Duchu Świętym. Podkreślona jest w nich rola Ducha Świętego zarówno przy spełnianiu Najświętszej Ofiary, jak i przy jej owocowaniu w życiu, to jest przy jednoczeniu i uświęcaniu ludu Bożego. Mocniej podkreślona jest też skuteczność Ofiary eucharystycznej, która winna się wyrażać w jedności i miłości, w dojrzewaniu człowieka do tego, by stawał się darem ofiarnym dla Ojca niebieskiego. Cechuje je otwarty i pełny optymizmu stosunek do świata. Świat jest bowiem dziełem Bożej miłości, odkupiony przez Chrystusa, nieustannie uświęcany i doskonalony przez Ducha Świętego. Budzą poczucie odpowiedzialności za bliźniego, za wszystkich chrześcijan, za szukających Boga i za wszystkich ludzi dobrej woli. Angażują wiernych do czynnego udziału przez aklamację, wyznanie wiary w obecność Chrystusa w Eucharystii i przez końcowe Amen.

1. Przygotowanie darów

Przygotowanie darów rozpoczyna się od przygotowania ołtarza. Rozkłada się na nim korporał, puryfikaterz, kielich i mszał. Następnie przynosi się dary ofiarne. Dobrze jest, gdy chleb i wino przynoszą wierni, a kapłan lub diakon odbiera je od nich w odpowiednim miejscu i składa na ołtarzu. Towarzyszą temu odpowiednie formuły modlitewne. Chociaż wierni nie przynoszą własnego chleba i wina, to jednak sam obrzęd przynoszenia darów zachowuje swoją moc i znaczenie duchowe. Procesji z darami towarzyszy śpiew; trwa on przynajmniej do momentu złożenia darów na ołtarzu. Śpiew na przygotowanie darów ofiarnych można zastąpić pieśnią nabożną. Dary złożone na ołtarzu oraz sam ołtarz można okadzić, by w ten sposób wyrazić znakiem, że modlitwa i ofiara Kościoła wznosi się jak dym kadzielny przed oblicze Boga. Po okadzeniu darów i ołtarza, diakon lub ktoś z asysty mogą okadzić również kapłana i lud. Potem kapłan obmywa ręce. Obrzęd ten ma znaczenie symboliczne i wyraża pragnienie wewnętrznego oczyszczenia, co wyraża towarzysząca modlitwa: "Obmyj mnie, Panie, z mojej winy i oczyść mnie z grzechu mojego".

Podczas obrzędu przygotowania darów ofiarnych ma miejsce również zbieranie ofiar. Wstęp do mszału powiada: "Przyjmuje się także pieniądze lub inne dary na rzecz ubogich lub na potrzeby kościoła, przyniesione przez wiernych lub zebrane w kościele; dlatego dary te umieszcza się w odpowiednim miejscu, lecz poza stołem eucharystycznym". Dar złożony symbolizuje ofiarodawcę, gdyż jest cząstką jego samego, jego trudu, pracy i zabiegów.

2. Modlitwa nad darami - oratio super oblata

Modlitwa nad darami kończy obrzędy przygotowania darów. Po obmyciu rąk kapłan wzywa lud do modlitwy: "Módlcie się, aby moją i waszą Ofiarę przyjął Bóg, Ojciec wszechmogący". Lud odpowiada: "Niech Pan przyjmie Ofiarę z rąk twoich na cześć i chwałę swojego imienia, a także na pożytek nasz i całego Kościoła świętego". Sprawujący liturgię eucharystyczną jest, jako szafarz tej Ofiary, autentycznym kapłanem dokonującym na mocy specjalnej władzy święceń prawdziwego aktu ofiarnego, który prowadzi ludzi do Boga, wszyscy zaś, którzy w Eucharystii uczestniczą, nie składają ofiary tak jak on, lecz składają wraz z nim, na mocy kapłaństwa powszechnego wiernych, swoje duchowe ofiary, które wyraża chleb i wino od momentu złożenia ich na ołtarzu.

3. Modlitwa Eucharystyczna:

a) Dialog przed prefacją - w górę serca...

Dialog ten rozpoczyna Modlitwę Eucharystyczną. Kapłan przypomina najpierw obecność Pana, następnie wzywa lud, aby wzniósł serca do Boga w modlitwie i dziękczynieniu. Kapłan łączy się z ludem we wspólnej modlitwie, którą w imieniu całego zgromadzenia kieruje do Boga Ojca przez Jezusa Chrystusa. Całe zgromadzenie łączy się z Chrystusem w głoszeniu wielkich dzieł Bożych. Przez ten wstępny dialog, okazuje się, że Modlitwa Eucharystyczna nie należy wyłącznie do celebransa, lecz do całego zgromadzenia liturgicznego.

b) Prefacja - zaprawdę godne to i sprawiedliwe...

Prefacja podobnie jak dialog wstępny, sięga początków chrześcijaństwa. Każda prefacja zawiera określony motyw dziękczynienia za zbawcze dzieła Boże, dokonane w historii zbawienia. W prefacji kapłan w imieniu całego ludu świętego wysławia Boga Ojca i dziękuje Mu za dzieło zbawienia w coraz innym aspekcie, czy też w całości, stosownie do charakteru obchodu liturgicznego.

Na budowę prefacji składają się trzy elementy. Pierwszym z nich jest przejście od dialogu wstępnego do motywu dziękczynienia. Przejście to w każdej prefacji brzmi mniej więcej jednakowo. Brzmi ono: "Zaprawdę godne to i sprawiedliwe, słuszne i zbawienne, abyśmy zawsze i wszędzie Tobie składali dziękczynienie, Panie, Ojcze święty, wszechmogący wieczny Boże, przez Chrystusa, Pana naszego". Drugim elementem składowym prefacji jest motyw dziękczynienia, który tematycznie zharmonizowany jest z obchodzonym misterium, np.: "On to po swoim zmartwychwstaniu jawnie się ukazał swoim uczniom i na ich oczach wzniósł się do nieba, aby dać nam udział w swoim Bóstwie". Trzecim elementem jest zakończenie, które wyraża łączność Kościoła ziemskiego z aniołami i świętymi w składaniu Bogu dziękczynienia, za dzieło zbawcze Jezusa Chrystusa. Zakończenie to jest przejściem od motywu dziękczynienia do wspólnej aklamacji "Święty, święty": "Przeto z Aniołami i Archaniołami, z błogosławionymi duchami oraz wszystkimi chórami niebios śpiewamy hymn ku Twojej chwale, bez końca wołając".

c) Sanctus - śpiew "Święty, święty"

Aklamacja "Święty" (Sanctus) składa się: ze słów wyjętych z opisu wizji Izajasza (6,1-3), z okrzyku ludu przy wjeździe Chrystusa do Jerozolimy (Mt 21,9; J 12, 13) i z wersetu psalmowego (117, 26): "Święty, Święty, Święty Pan, Bóg Zastępów. Pełne są niebiosa i ziemia chwały Twojej. Hosanna na wysokości. Błogosławiony, który idzie w imię Pańskie. Hosanna na wysokości". Całe zgromadzenie liturgiczne w łączności z mocami niebios, śpiewa lub recytuje aklamację Święty, która stanowi część Modlitwy Eucharystycznej. Nie może być ona powierzona samemu chórowi.

d) Postsanctus i wspomnienie tajemnicy dnia - zaprawdę święty jesteś Boże...

Przejście (Postsanctus) od śpiewu Święty (Sanctus) do epiklezy konsekracyjnej jest różne w zależności od wyboru przez celebransa określonej Modlitwy Eucharystycznej. np. w Modlitwie drugiej brzmi ono: "Zaprawdę, święty jesteś, Boże, źródło wszelkiej świętości". Wspomnienie tajemnicy dnia zachodzi w niedziele oraz w określone uroczyste obchody liturgiczne. Odmawia się je między Postsanctus, a epiklezą. W niedzielę wspomnienie to brzmi następująco: "Dlatego stajemy przed Tobą i zjednoczeni z całym Kościołem uroczyście obchodzimy pierwszy dzień tygodnia, w którym Jezus Chrystus zmartwychwstał i zesłał na Apostołów Ducha Świętego".

e) Epikleza - uświęć te dary mocą Swojego Ducha...

Epikleza konsekracyjna jest prośbą skierowaną do Boga Ojca, aby mocą Ducha Świętego przemienił dary chleba i wina w Ciało i Krew Jezusa Chrystusa. Epiklezę kapłan odmawia z wyciągniętymi rękami nad darami, przy słowach "Ciałem i Krwią" czyni nad nimi znak krzyża. np. w drugiej Modlitwie Eucharystycznej epikleza brzmi: "Uświęć te dary mocą Twojego Ducha, aby stały się dla nas Ciałem i Krwią naszego Pana Jezusa Chrystusa".

f) Opowiadanie o ustanowieniu i konsekracja

Opowiadanie o ustanowieniu i konsekracja obejmują słowa i czynności Chrystusa, przez które spełnia się Ofiara, którą sam ustanowił w czasie Ostatniej Wieczerzy, gdy złożył w ofierze swoje Ciało i Krew pod postaciami chleba i wina i dał je na pokarm i napój Apostołom oraz polecił im nieustannie odnawiać to misterum.

g) Aklamacja po przeistoczeniu

Aklamacja po przeistoczeniu wprowadzona została przez posoborową reformę liturgiczną. Jest ona wyznaniem wiary w obecność Chrystusa w Eucharystii, który złożył siebie w Ofierze na krzyżu, który chwalebnie zmartwychwstał i powtórnie przyjdzie w dniu ostatecznym. Aklamacja ta ożywia także udział wiernych w liturgii przez włączanie się w jej śpiew. Nowy mszał zawiera cztery aklamacje do wyboru:

- Oto wielka tajemnica wiary...
- Tajemnica wiary...
- Wysławiajmy tajemnicę wiary...
- Wielka jest tajemnica naszej wiary...

h) Anamneza - przez swoją mękę, śmierć i zmartwychwstanie...

Anamneza (pamiątka) jest wspominaniem pamiątki Chrystusa. Wypełniając Jego polecenie: "To czyńcie na moją pamiątkę", Kościół wspomina błogosławioną Mękę, chwalebne Zmartwychwstanie i Wniebowstąpienie Pana, oczekując Jego powtórnego przyjścia. W sposób misteryjny te wymieniane wydarzenia zbawcze są obecne w Mszy Świętej. np. w drugiej Modlitwie Eucharystycznej anamneza połączona z modlitwą ofiarniczą brzmi: "Wspominając śmierć i zmartwychwstanie Twojego Syna, ofiarujemy Tobie, Boże, Chleb życia i Kielich zbawienia i dziękujemy, że nas wybrałeś, abyśmy stali przed Tobą i Tobie służyli".

i) Modlitwa ofiarnicza i modlitwy wstawiennicze

Modlitwa ofiarnicza, przez którą Kościół, który reprezentuje aktualnie zebrana jego cząstka, składa Ojcu niebieskiemu, w Duchu Świętym, niepokalaną Ofiarę, a wraz z nią ofiaruje siebie samego. Przedmiotem tej Ofiary jest sam Chrystus, który równocześnie jako najwyższy i jedyny Kapłan Nowego Przymierza sam siebie składa w ofierze Bogu Ojcu. Kościół jako Jego Ciało mistyczne, dołącza się do Jego Ofiary. Do osiągnięcia tego celu prowadzi Komunia Święta. Modlitwa ofiarnicza z tego względu pamięta o przyjmujących Ciało i Krew Chrystusa, w tak zwanej epiklezie komunijnej, która jest prośbą skierowaną do Ojca niebieskiego, aby wszyscy, którzy będą spożywać konsekrowane dary, mocą Ducha Świętego złączyli się w miłości z mistycznym Ciałem Chrystusa - Kościołem: "Pokornie błagamy, aby Duch Święty zjednoczył nas wszystkich, przyjmujących Ciało i Krew Chrystusa".

Modlitwy wstawiennicze za żywych i za zmarłych pouczają równocześnie, że Eucharystia sprawuje się w łączności z całym Kościołem w niebie i na ziemi i że ofiarę składa się za wszystkich jego członków żywych i umarłych, którzy zostali wezwani do uczestnictwa w odkupieniu i zbawieniu dokonanym przez Ciało i Krew Chrystusa.

j) Doksologia - Przez Chrystusa...

Doksologia jest uwielbieniem Boga wraz z podniesieniem konsekrowanych postaci. We wszystkich Modlitwach Eucharystycznych brzmi ona jednakowo. Oparta jest na tekście anafory św. Hipolita Rzymskiego: "Przez Chrystusa, z Chrystusem i w Chrystusie, Tobie, Boże, Ojcze wszechmogący, w jedności Ducha Świętego, wszelka cześć i chwała, przez wszystkie wieki wieków. Amen". Końcowe AMEN po doksologii jest najważniejsze w całej Mszy Świętej. Przez to Amen lud podpisuje się niejako pod Modlitwą Eucharystyczną i potwierdza ją. Modlitwa ta wymaga, aby wszyscy obecni słuchali jej ze czcią i w ciszy, i uczestniczyli w niej przez przewidziane aklamacje. Podczas tej Modlitwy zakazane są wszelkie inne modlitwy i śpiewy oraz gra na organach i innych instrumentach.

OBRZĘDY KOMUNII

1. Modlitwa Pańska

Wezwanie (wstęp) do Modlitwy Pańskiej jest we wszystkich obrządkach. Podkreśla to jej godność. Wezwanie do Ojcze nasz powołuje się na polecenie Chrystusa (Mt 6,8; Łk 11,2): "Pouczeni przez Zbawiciela i posłuszni Jego słowom, ośmielamy się mówić..."

Modlitwa Pańska rozpoczyna obrzędy komunijne. Najstarsze komentarze do Modlitwy Pańskiej w prośbie o chleb powszedni widzą aluzję do chleba eucharystycznego. Podobnie prośbę o odpuszczenie win rozumiano jako pragnienie oczyszczenia się na przyjęcie Ciała Pańskiego i Jego Krwi. Te dwie prośby zadecydowały, że Modlitwa Pańska stała się przygotowawczą do Komunii Świętej. Obecne jej miejsce po Modlitwie Eucharystycznej ustalił papież Grzegorz Wielki, jako bardziej odpowiednie dla modlitwy przygotowawczej. Modlitwa Pańska w liturgii mszalnej ma swoją oprawę modlitewną złożoną z wezwania, embolizmu i aklamacji.

2. Embolizm - wybaw nas Panie od zła wszelkiego...

Embolizm (przydatek) jest rozwinięciem ostatniej prośby Modlitwy Pańskiej. Zawiera prośbę o uwolnienie całej wspólnoty wiernych od mocy zła, o zwycięstwo nad pokusami. Jego brzmienie nawiązuje do wersji zawartej w Ordo Romanus I, i brzmi: "Wybaw nas, Panie, od zła wszelkiego i obdarz nasze czasy pokojem. Wspomóż nas w swoim miłosierdziu, abyśmy zawsze wolni od grzechu i bezpieczni od wszelkiego zamętu, pełni nadziei oczekiwali przyjścia naszego Zbawiciela, Jezusa Chrystusa". Lud kończy embolizm aklamacją, którą z powodu wielbiącej treści nazwano doksologią: "Bo Twoje jest królestwo, potęga i chwała na wieki". Cały ten ciąg, złożony z wezwania, Modlitwy Pańskiej, embolizmu i doksologii odmawia się głośno, albo się śpiewa.

3. Obrzęd pokoju - przekazuje się poprzez nałożenie rąk

Obrzęd pokoju jest jednym z elementów przygotowawczych do Komunii Świętej. W kazaniu na górze Chrystus postawił zasadę, że służbę Bożą musi poprzedzić pojednanie z braćmi (Mt 5,23-24). Kto pragnie przyjąć Ciało Pańskie i związane z tym łaski, trzeba być człowiekiem pokoju i przebaczenia. Modlitwa pokoju wchodząca w ten obrzęd jest następująca: "Panie Jezu Chryste. Ty powiedziałeś swoim Apostołom: Pokój zostawiam wam, pokój mój wam daję. Prosimy Cię, nie zważaj na grzechy nasze, lecz na wiarę swojego Kościoła i zgodnie z Twoją wolą napełniaj go pokojem i doprowadź do pełnej jedność".

W modlitwie tej nowy mszał wprowadził zmiany na niektóre okresy roku kościelnego, a mianowicie na okresy Narodzenia Pańskiego, Wielkiego Postu, Wielkanocy i w uroczystość Zesłania Ducha Świętego. Zewnętrznym wyrazem zgody z bliźnim jest znak pokoju.

4. Łamanie chleba i zmieszanie postaci

Łamanie chleba miało miejsce już w Wieczerniku. Chrystus łamał pierwszy Chleb eucharystyczny i rozdawał swoim uczniom. Łamanie rozpoczyna się po przekazaniu znaku pokoju i winno się odbywać z należnym szacunkiem. Nie należy jednak tej czynności bez potrzeby przedłużać ani też przywiązywać do niej nadmiernej wagi. Obrzęd ten jest zastrzeżony dla kapłana lub diakona. Kapłan łamie chleb i wpuszcza do kielicha cząstkę Hostii na znak zjednoczenia Ciała i Krwi Pańskiej w dziele zbawienia, to znaczy połączenia Ciała i Krwi Jezusa żyjącego i chwalebnego.

Błaganie Baranku Boży śpiewa zwykle lub głośno recytuje schola albo kantor, lud zaś odpowiada. Wezwanie to towarzyszy łamaniu chleba i może być kilkakrotnie powtórzone, aż obrzęd się zakończy. Ostatnim razem wezwanie kończy się słowami Obdarz nas pokojem.

5. Komunia Święta

Kapłan przyklęka, z czcią bierze Hostię, podnosi w górę, ukazując ją wiernym, zaprasza na ucztę Chrystusa, słowami Biblii: "Oto Baranek Boży, który gładzi grzechy świata" (J 1,29). "Błogosławieni, którzy zostali wezwani na Jego ucztę" (Ap 19,9). Razem z ludem dodaje słowa Ewangelii: "Panie nie jestem godzien, abyś przyszedł do mnie, ale powiedz tylko słowo, a będzie uzdrowiona dusza moja" (Mt 8,8). Kapłan po przyjęciu Eucharystii i krótkiej modlitwie, podaje Komunię Świętą wiernym ze słowami: "Ciało Chrystusa", na co każdy odpowiada: "Amen", wyznając wiarę w obecność Chrystusa w Eucharystii.

W Polsce decyzją Episkopatu z 1968 roku, Komunię Świętą podaje się wiernym do ust, na język. Ponadto wierni mają przyjmować Komunię w pozycji klęczącej. Tylko w wyjątkowych okolicznościach wierni mogą Komunię Świętą przyjmować w pozycji stojącej (np. zbytni tłok w kościele czy Msza polowa, zwłaszcza gdy jest błoto...). Tego samego dnia można ponownie przyjąć Komunię Świętą. Kodeks Prawa Kanonicznego tak o tym mówi: "Kto przyjął już Najświętszą Eucharystię, może ponownie tego samego dnia przyjąć jedynie podczas sprawowania Eucharystii, w której uczestniczy".

Śpiew na Komunię wykonuje się podczas jej udzielania. Jedność głosów wyraża duchowe zjednoczenie przyjmujących Komunię i ukazuje radość serc i braterski charakter procesji komunijnej. Śpiew ten można zastąpić polskimi pieśniami nabożnymi o Najświętszym Sakramencie. Obowiązują tu te same przepisy, co na wejście. Jeżeli na Komunię nie śpiewa się w ogóle, wtedy trzeba odrecytować samą antyfonę, przed lub podczas Komunii Świętej.

6. Uwielbienie i modlitwa po Komunii

Dziękczynienie po Komunii Świętej jest wskazane i może odbywać się przez pewien czas. Wskazane jest dziękczynienie w ciszy przez jakiś czas, aby każdy prywatnie, po swojemu, przeżył obchodzone misterium i przyjęcie Ciała Pańskiego. Im głębsze przeżycie tego misterium, tym lepsze będą jego skutki w życie codziennym. W tym czasie można odśpiewać także psalm wielbiący, hymn lub inny śpiew dziękczynny, czy pieśń nabożną o Najświętszym Sakramencie. Celebrans w czasie śpiewu lub dziękczynienia w ciszy, może zająć miejsce na swoim krześle.

Modlitwa po Komunii (Postcommunio) posiada charakter dziękczynny. Często zawiera ona prośbę o trwałe skutki przyjętego Sakramentu, np.: "Wszechmogący i miłosierny Boże, spraw, abyśmy dostąpili niewidzialnych skutków Sakramentu, który przyjęliśmy w sposób widzialny...".

OBRZĘDY ZAKOŃCZENIA

1. Ogłoszenia

Ogłoszenia parafialne mają swoje miejsce po modlitwie zamykającej obrzędy komunijne. Trzeba, aby były dobrze przemyślane, zwarte i ograniczone do informacji koniecznych. Muszą uwzględnić prawa psychologii. Zbyt długie ogłoszenia, przeradzające się w dodatkową homilię, zacierają u wiernych religijne przeżycia Mszy Świętej, a powinne owocować w ciągu całego tygodnia. Dobry duszpasterz stwarza optymalne warunki dla przeżyć religijnych. Nie będzie w tym nic niestosownego, gdy duszpasterz złoży na koniec życzenia dobrego wypoczynku niedzielnego w religijnej atmosferze i w gronie rodzinnym.

2. Pozdrowienie i błogosławieństwo

Błogosławieństwo kapłańskie może mieć zwykłą formę lub wzbogaconą przez Modlitwę nad ludem względnie formę uroczystą. Przy zwykłym błogosławieństwie kapłan zwrócony do wiernych rozkłada ręce i mówi: "Pan z wami", na co odpowiadają: "I z duchem twoim", po czym udziela błogosławieństwa: "Niech was błogosławi Bóg wszechmogący, Ojciec i Syn, † Duch Święty". Lud: "Amen".

Inną formą błogosławieństwa jest tak zwana modlitwa nad ludem. Jest to forma nie nowa lecz historyczna. Po wezwaniu: "Pochylcie głowy wasze na błogosławieństwo", kapłan wyciąga ręce nad ludem i odmawia modlitwę: "Wszechmogący Boże, udziel hojnie swoim sługom opieki i łaski, daj im zdrowie duszy i ciała, daj im szczerą miłość wzajemną i stałą gotowość do Twojej służby. Przez Chrystusa, Pana naszego" -"Amen" -"Niech was błogosławi Bóg wszechmogący, Ojciec i Syn, † i Duch Święty" -"Amen".

3. Rozesłanie

Odbywa się ono w ten sposób, że kapłan (lub diakon), zwrócony do ludu z rękami złożonymi, mówi: "Idźcie w pokoju Chrystusa". Na co lud odpowiada: "Bogu niech będą dzięki". Potem kapłan całuje ołtarz na znak szacunku i kłania mu się wraz z ministrantami, po czym wszyscy przyklękają w kierunku tabernakulum przed Najświętszym Sakramentem i odchodzą do zakrystii.

Źródło: www.bielawa.archidiecezja.wroc.pl